Nederlands leren met Radio 1
Medio jaren ’90 arriveerde ik in Nederland. Ik sprak Russisch, Oekraïens en Hebrews. Met Engels kon ik me redden en verder kende ik wat Pools. Ik trainde in Amsterdam bij Chakuriki onder Thom Harinck en droomde van een Japanse carrière als lichtgewicht Thaiboxer. Overdag was ik schoonmaker bij verschillende gezinnen in Oud-Zuid in Amsterdam. Tijdens dat werk luisterde ik bewust naar Radio 1, want ik wilde heel graag Nederlands leren.
Daarvoor had ik een grote hoofdtelefoon. Een gele, van Sony. Aan de ene kant zat de radio waar ik stations kon kiezen en aan de andere kant was er plek voor vier batterijen. Het ding was groot, lomp en zwaar, maar had geen kabels en was dus ideaal voor wat ik ermee deed.
Het grote voordeel van de Nederlandse radio is de duidelijke articulatie van de presentatoren. Hun taalbeheersing is zo goed. En met een koptelefoon hoor je elke klank en lettergreep.
Eindeloos luisterde ik naar de radio. Het nieuws, de interviews en de praatprogramma’s. Ze hielpen me de Nederlandse taal te verstaan en te begrijpen. Geleidelijk ging ik zinnen nazeggen. Nog altijd word ik warm van binnen als ik die woorden hoor: “Van harte welkom bij het Radio 1 ochtendjournaal.”
En nu is het eind maart 2022 en ben ik zelf te gast bij Radio 1. We spreken over mijn theatervoorstelling Zij zagen Oorlog. Maar in mijn hoofd zit ik in die gele koptelefoon. Ik ben even terug in die keukens die ik schoonmaakte. De vloeren die ik boende. Het is een gesprek van een paar minuten, maar voor mij voelt het alsof ik bovenop de Himalaya sta.
Je kunt het gesprek terugluisteren bij NPO Radio 1, Nieuws & Co. Het gesprek vind je na 1 uur en 22 minuten. Of 8 minuten voor het eind.
Het spoor van de bevrijders
De theatertournee van ‘Zij zagen Oorlog’ volgt in 2022 het spoor van de bevrijders. Dus speel ik mijn toneelvoorstelling op dagen dat een stad, dorp of regio stilstaat bij offers van de bevrijders. Want ook Nederland had ooit hulp van buitenaf nodig om haar vrijheid terug te krijgen. Zij zagen Oorlog, opdat we nooit vergeten.
Toneelvoorstelling onderdeel van Herdenkingen
Door het jaar herdenkt Nederland de bevrijding en eren we de mensen die vielen voor onze vrijheid. Dat gebeurt nationaal op de Dam in Amsterdam en bij Hotel De Wereld in Wageningen. Het zijn indrukwekkende gebeurtenissen waar ik altijd kippenvel van krijg.
Nog meer indruk maken regionale herdenkingen op me. Dat zijn gebeurtenissen waar een een half dorp uitloopt om stil te staan bij omgekomen vliegeniers. Of bij vier soldaten die omkwamen omdat een tank werd opgeblazen. Ieder jaar weer. Vaak al tientallen jaren. Die herdenkingen halen zelden de landelijke media en worden betaald door lokale ondernemers, zoals de slager en bakker.
Nederland vindt dat soort herdenkingen heel normaal. Ik vind ze heel bijzonder.
Bezoek een voorstelling bij u in de buurt!
Het vieren van de Vrijheid, een prachtige traditie
Ik kom uit Oekraïne, toen nog onderdeel van de grote USSR, een land waar ook herdacht werd. Bij herdenkingen in de Sovjet Unie gaat het over de Staat die het grote kwaad verslaat. Herdenkingen in Rusland zijn bombastische militair geladen vieringen en hebben een bijpassende naam: De Dag van de Overwinning, De Dag van de Special Forces, De dag van de Verdediger van het Vaderland.
Nederland benadert het vanuit de kernwaarde Vrijheid. En viert het ook vanuit dat perspectief. Een herdenking is hier geen bombastisch spektakel, maar een ingetogen geheel. Veelal afgesloten met een groot feest om de vrijheid te vieren. Dat vind ik een wonderschone traditie.
Daar wilde ik met Zij zagen Oorlog iets aan bijdragen en dus zocht ik bewust regionale theaters, dorpshuizen en herdenkingen op. Ik vind het een grote eer om daar voor u in vrijheid te mogen spelen.
- Speeltijd: 75 minuten, geen pauze.
- Genre: Geacteerde verhalen & Liederen.
- Leeftijdsadvies: vanaf 12 jaar.
NPO Radio 1 over Zij zagen Oorlog.
Alle baten van de gehele tournee komen ten goede aan onafhankelijke Russische media en onderwijs ten behoeve van Oekraïense weeskinderen.
Speellijst
7 April – Nieuw-Weerdinge, De Badde, ter ere van de Britse, Belgische, Franse en Poolse bevrijders.
10 April – Emmen, Grote Kerk Cultureel, ter ere van de Poolse bevrijders.
12 April – Heino, Theater Podium Heino, ter ere van de Canadese bevrijders.
13 April – Dalfsen, Theater De Stoomfabriek, ter ere van de Canadese bevrijders.
14 April – Windesheim, Dorpshuis De Molenkamp, ter ere van de Canadese bevrijders.
22 April – Leerdam, Stadspodium GO, ter ere van de Britse bevrijders.
1 Mei – Zwolle, Wresinski Cultuur, ter ere van de Canadese bevrijders.
4 Mei – Wageningen, Theater Junushoff, ter ere van de Canadese bevrijders.
5 Mei – Meppel, Schouwburg Ogterop, ter ere van de Canadese bevrijders.
9 Mei – Amsterdam, Polanentheater, de dag van de finale capitulatie, ter ere van alle bevrijders.
Dat nooit weer
Vandaag gaat de grote oorlog in het oosten van Europa al weer zijn tweede maand in. Hardere sancties zijn niet mogelijk, want dan hebben onze eigen verwarming en industrie er last van. Militair ingrijpen kan niet, want niemand heeft zin in een derde wereldoorlog.
Toch garandeerde het westen in 2008 de veiligheid van Oekraïne als dat land afstand zou doen van zijn nucleaire – en chemische wapens. Zij deden dat.
In 2014 was het de beurt aan het Europees parlement, dat de bevolking in hartje Kiev onvoorwaardelijk vrijheid en veiligheid beloofde. Rusland nam daarop de Krim in en de industriële democratieën lieten het gebeuren.
En nu?
Nu valt Rusland over de breedte aan. Steden en dorpen worden platgegooid, energiecentrales uitgezet. Op diverse plekken worden delen van de Oekraïense bevolking uitgehongerd of zelfs weggevoerd. De industriële democratieën ondersteunen Oekraïne met wapens. We geven ze genoeg om zichzelf zo’n beetje te kunnen verdedigen, maar te weinig om de Rus het land uit te schoppen.
Wat bedoelden we eigenlijk met “Dat nooit weer!”?
Jerzy Grotowski, de grote theateronderzoeker
Heem will ihch, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons.
Vliegtuigen vol humanitaire – en militaire hulp voor Oekraïne vliegen af en aan op het kleine vliegveld van de Poolse stad Rzeszów. De stad is qua omvang vergelijkbaar met Groningen. Het nabij gelegen vliegvlieg is iets groter dan vliegveld Eelde. Vanaf de Poolse stad is het normaal gesproken twee uur rijden naar de grote Oekraïense stad Lviv. Maar door oorlogsgeweld, vluchtelingen en wegafsluitingen doe je er nu bijna vier uur over. Rzeszów is voor mij vooral de geboortestad van Jerzy Grotowski, de grote theateronderzoeker .
Via docent, coach en regisseur Paul Dekker kwam ik jaren geleden in aanraking met de Grotowski Techniek. Het is een fysieke acteertechniek gericht op zuiver acteren. Het was voor mij een ware openbaring. Samen maakten we de voorstelling Strannik.
Ook acteren doe je met je lichaam. Het voorbereidend werk, zoals het leren van tekst en het analyseren van een karakter, doe je met je hoofd. Daarna laat je die informatie als het ware in je lichaam “zakken” en kom je in de verbeelde wereld waar je dingen ziet, hoort, proeft, beleeft. In deze verbeelde wereld produceert je lichaam impulsen, je stem en je emoties.
Door middel van de fysieke Grotowski training gaat de acteur op zoek naar de impulsen die uit het dieptste van zijn lichaam stromen en leidt deze zo zuiver mogelijk naar de expressievorm die nodig is voor de voorstelling. Op het moment dat de acteur deze handeling volbrengt, is hij ten volle aanwezig op het toneel, iets wat vaak met “stage presence” wordt geduid. De toeschouwer is dan geboeid door alles wat de acteur doet, die herkent zichzelf erin.
Zo’n totale handeling is alleen mogelijk als het lichaam ‘transparant’ en afgestemd is op de kleinste impulsen van binnen en van buiten. Om deze transparantie te bereiken train je je lichaam als acteur op een zeer specifieke wijze. De training die Grotowski in zijn theater laboratorium is daarvoor ontwikkeld.
Jerzy Grotowski, de grote theateronderzoeker, inspireerde talloze mensen die hun eigen fysieke acteertrainingen ontwikkelden. Ook die streven hetzelfde doel na: ze leren je zuiver acteren. Ik volgde er verschillende, maar bij Grotowski ga ik echt ‘aan’.
Frénk van der Linden in gesprek met Ksenia
In een Wereldgesprek onderzoekt Frénk van der Linden verschillende invalshoeken rond de thema’s vrede, vrijheid en veiligheid. In deze aflevering gaat Frénk van der Linden in gesprek met Ksenia over haar Oekraïense afkomst. En de keuzes die haar familie maakte om te overleven.
Ook spreken ze over invloed daarvan op haar werk als actrice en theatermaker, bijvoorbeeld rond Ksenia’s toneelvoorstelling Zij zagen Oorlog.
“Toen mijn moeder mijn vader trouwde, was ze heel blij want ze was haar Joodse achternaam kwijt. Dus had plots veel meer mogelijkheden in de samenleving.” En meer:
Andere Wereldgesprekken vindt u hier.
Voor vrijheid maak jij het verschil
In je leven moet je keuzes maken. Die zijn niet altijd heel eenvoudig. In een aantal gevallen overzie je de consequenties niet. Maar diep van binnen bepaalt je gevoel op zo’n moment de richting. Dat proces is de essentie van mijn voorstelling Zij zagen Oorlog. Voor vrijheid maak jij het verschil, want uiteindelijk zijn we allemaal mensen.
Hoe je komt tot je keuze is ook de essentie van de serie Wereldgesprekken van Wageningen 45. Daarin onderzoekt Frénk van der Linden in ‘vrijheid, Jij maakt het verschil’ verschillende invalshoeken rond de thema’s vrede, vrijheid en veiligheid.
Op 22 maart 2022 ben ik om 19:30 te gast. U kunt ons gesprek online volgen. Ook kunt u zich opgeven om in het beroemde Hotel de Wereld live bij het gesprek aanwezig zijn.
Op vier mei herdenkt Wageningen 45 groots de capitulatie van de Duitse eenheden in Nederland. Dat gebeurde in Hotel de Wereld in Wageningen. Iedere 4e mei wordt afgesloten met het ontsteken en verspreiden van het Vuur van de Vrijheid dat via estafettelopers vervolgens zijn weg vindt naar de diverse bevrijdingsfestivals in Nederland. Tussen dodenherdenking en het verspreiden van het Vuur van de Vrijheid speel ik in Theater Junushoff Zij zagen Oorlog.
Ook daar kunt u bij aanwezig zijn. Tickets voor de Theatervoorstelling Zij zagen Oorlog in Wageningen bestelt u hier. Alle baten zijn bestemd voor vrije onafhankelijke Russische Media en educatieve projecten gericht op Oekraïense weeskinderen.
Wat heb ik jullie gemist!
Oh mensen, wat heb ik jullie gemist! Nog even en ik mag weer het toneel op voor een zaal met mensen. Echte mensen. Oh, wat heb ik die energie in de zalen gemist!!!
Bijna een jaar speelde ik live voor een internet-stream. En ook dat went. Ik maakte me de techniek van spelen voor camera’s eigen en genoot van de interactie achteraf. Maar toch miste ik iedere voorstelling in de zaal de energie van het publiek. De gniffels, de oh’s en ah’s.
Zij zagen Oorlog verhaalt over woede, loyaliteit, liefde en vergiffenis. De voorstelling gaat over mensen, zoals u en ik.
Voor mij is mijn optreden zondag in het warme Theater De Garage in Venlo meer dan de start van mijn reprise tournee van 15 voorstellingen tot 9 mei. Het is de hernieuwde onderdompeling in de energie van de zaal.
De voorstelling komt uit alle aspecten van mijn zijn, uit alle vezels van mijn lijf. Voor u, voor mijn beide oma’s en voor de slachtoffers in Oekraïne.
Tot zondag. Kunt u zondag niet? Kom dan een andere keer! De volledige speellijst van Zij zagen Oorlog vindt u hier.
Alle opbrengsten van deze reprise tournee komen tegen goede aan gevluchte Oekraïense kinderen en vrije onafhankelijke Russische media. Alleen zo kunnen we herhaling voorkomen.
Toneelvoorstelling Zij zagen Oorlog is opgedragen aan mijn oma’s.Mijn Joodse oma uit Kharkov kon tot haar dood het Duits niet horen. Mijn Russische oma, die 900 vreselijke dagen in Leningrad overleefde, heeft het grootste mededogen met de Duitsers. Zij zagen Oorlog, een toneelvoorstelling over keuzes en vergiffenis.