In December speel ik vlak voor de kerst drie keer Oscar en Oma Rozerood. “Een fabel van liefde en vriendschap, een anti-gif vol tolerantie en harmonie”, aldus een recensent. Een warme voorstelling dus voor in de donkere dagen.
Tickets:
Zaterdag speelde ik in het kader van de Internationale dag van de Palliatieve Zorg mijn voorstelling Oscar en Oma Rozerood twee keer in Apeldoorn. Het was een geweldig weekend. Ik vond het spannend, want twee keer achter elkaar stond ik voor een zaal vol mensen zoals Oma Rozerood.
De middagvoorstelling speelde ik voor het eerst in daglicht. We kozen er bewust voor om de ramen van de prachtige doopsgezinde kerk niet te verduisteren. Tijdens de voorstelling brak de zon op precies het juiste moment door, alsof Oma Rozerood meekeek. Het projecteerde een prachtig patroon van het glas in lood in de voorstelling, een ervaring.
Ik vind het een ongelofelijke eer dat ik op die dag op die plek voor zulk publiek mijn âOscar en Oma Rozeroodâ mocht spelen. Het werd een prachtige ode aan het leven voor mensen die, veelal als vrijwilliger, altijd met de ander bezig zijn.
Bij het begin van de Russische aanval op OekraĂŻne vluchtten vrienden van me met hun oma en kinderen naar Nederland. Ze zaten in de zaal toen ik op vorig jaar 9 mei in Amsterdam mijn theatervoorstelling ‘Zij zagen Oorlog’ speelde. Het was een emotioneel weerzien. Ze waren blij het geweld en de dreiging te zijn ontvlucht en te wonen in een veilig land.
Ik moest direct aan ze denken toen ik het bericht las dat Joodse scholen op vrijdag de 13e gesloten blijven, omdat een steenrijke in Qatar wonende politicus die dag heeft uitgeroepen tot een dag van woede en een dag van bloed. De school waarop de kinderen van mijn vrienden zitten gaat vandaag dus niet open.
Hoe leg je zoiets uit aan je kinderen? Eerst moet je vluchten uit het land waar je geboren bent. Daar kom je nog uit, want in Nederland is het veilig en dus ga je daar even wonen. Maar dan blijkt Nederland voor ‘jouw soort’ dus ook niet veilig.
En niet omdat ze Israeli zijn. Of uit Israël komen. Nee, omdat ze Joods zijn.
Je zou denken dat de maatregelen om die paar scholen te sluiten tot een enorme ophef zou leiden in een land waar schoolgang verplicht is. Als je in Nederland je kind immers thuis houdt van school, dan sta je gelijk voor de rechter. De familie Hazes ondervond het eerder dit jaar nog. Maar nee, op een enkele opiniemaker na is het stil in Nederland.
Het is stil omdat we het geweld van intoleranten normaal vinden. Het hoort erbij, zeg maar. Vergelijkbaar met de rellen rond betaald voetbal in Nederland.
Gisteren werden er op De Dam bloemen gelegd ter nagedachtenis aan de omgekomen burgerslachtoffers. Niet lang daarna bespuugden “jongeren” (ik citeer de media) het tijdelijke monument, om het daarna te slopen. Om een commentaar in de Volkskrant te citeren: “Daar kon je op wachten.”
Daar kon je inderdaad op wachten en daarom had ik verwacht dat de Nederlandse overheid die plek tenminste 1 nacht zou beschermen. Dat ze daar voorbereidingen voor zouden treffen, zoals ze dat ook doen op het moment dat XR een protestactie op de Utrechtsebaan in Den Haag aankondigt. Maar nee, de Nederlandse overheid liet de politie wegkijken en zo het monument aan het lot over.
Ook vandaag is de instructie duidelijk: scholen dicht, geen keppeltjes op straat, geen Israëlische vlaggen in de tuin. Doe je dat wel, dan vraag je erom dat er geweld tegen je gebruikt wordt. Geweldig door burgers wel te verstaan, niet door de politie.
Weer geen ophef.
Sinds wanneer vinden zelf richting normaal in dit land?
Mijn eerste kennismaking met de Michael Checkov acteertechniek was een 30-jaar oude opname van een workshop. Docente Joanna Merlin legde de techniek van het psychologisch gebaar uit. Dat is een simpele en ontzettend doeltreffende acteertechniek om je transformeren tot een karakter. Deze oude video was een openbaring voor me en ik oefende er eindeloos mee in mijn studio.
In de voorbereiding van iedere theatervoorstelling die ik speel hoor ik nog altijd haar aanwijzigingen. Dus al die recensies die ik krijg, over hoezeer mijn karakters mensen aangrijpen en hoe echt ze die vinden, zijn dus ook Joanna Merlinâs verdienste. Het was een vurige wens om ooit live les van haar te hebben.
Vandaag kreeg ik bericht dat Joanna Merlin op 92-jarige leeftijd is opgenomen in een hospice. Het deed me pijn, al staat dat in geen contrast tot wat haar familie moet voelen. Ik voel een groot gemis, ook al ontmoette ik haar nooit.
Zaterdag 14 oktober is het de internationale dag van de Palliatieve Zorg en het Hospice. Dan speel ik mijn 135 minuten durende solo-theatervoorstelling ‘Oscar en Oma Rozerood’ twee keer in Apeldoorn. Voor Joanna Merlin en voor al die helden die werken in een hospice of daarbij betrokken zijn.
Mijn docente Jiddisch begint de les vandaag met de melding dat ze een zware tijd doormaakt. Haar 90-jarige oma woont in een Kibbutz in het zuiden van Israël en is vermist.
Ik schrik ervan.
Tegelijk voel ik me schuldig. Ik maak me immers zorgen over mijn eigen familie en vrienden in Israël. Niet omdat ze vermist zijn, maar omdat ze mogelijk gevaar lopen dat ze geraakt worden door een verdwaalde raket. Die kans is kleiner dan dat je in de Staatsloterij een serieuze prijs wint. En ik weet dat. Toch maak ik me zorgen.
Ben ik een paniekvogel of is mijn angst op zijn plaats?
Mijn docente vertelt dat haar oma in New York (stad) woonde, maar naar Israël verhuisde nadat haar man in 2001 omkwam in één van de torens van het WTC. Die stortten in nadat Islamitische terroristen daar op 9/11 met vliegtuigen in waren gevlogen.
Ik heb er geen woorden voor. Niemand in de groep trouwens.
Ontdaan lezen we de tekst van het lied âHulyet, Hulyet, Beyze Vintin!â. Het gaat over de opstand in het Ghetto van Warschau. Met een zwaar gemoed nemen we afscheid. Tegelijk voelen we ons gesterkt doordat we de Jiddische les hebben door laten gaan. Dat voelt alsof we iets goeds hebben gedaan.
Na afloop blijven mijn zorgen over mijn eigen familie. Mijn moeder en mijn nicht met haar gezin. Hun ouders. Mijn andere hoogzwangere nichtje, haar zus en ouders. Ze zijn rond de 40 of ouder en werken in de zorg. De kans dat ze worden opgeroepen is voorlopig nihil. Daar tegenover staat de zekerheid dat ze in hun ziekenhuizen heel druk zullen worden met gewonden uit de oorlog.
Mag ik me daar zorgen over maken?
Op Facebook meldt de gemeente Zwolle dat ze de Zwolse vlag halfstok hangen voor slachtoffers in en rond Gaza. Ik moet die zin 20 keer lezen voordat ik geloof wat daar staat. Mijn eigen gemeente doet alsof die moordpartijen in Israël niet hebben plaatsgevonden. Ik woon ruim 20 jaar met veel plezier in deze prachtige stad, maar voor het eerst ben ik er ziek van.
Ik zie fotoâs van Nederlanders die de IsraĂ«lische vlag voeren. Dat zijn dappere mensen. Veel burgemeesters, inclusief die in Zwolle, durven dat niet uit angst voor ongeregeldheden.
Berichten van vrienden gaan over schoonzonen en broers die zijn opgeroepen en inmiddels aan de frontlinie actief zijn. Ik zie meldingen van andere vrienden uit de VS en Canada. Zij pakken vrijwillig het vliegtuig om zich in hun geboorteland als reserve te melden.
Overgeven moet ik van de berichten die vertellen dat Hamas mensen – inclusief babies – executeert en dat live uitzendt via social media. Als de terreurgroep de kans had om 15 miljoen Joden om te brengen ipv. 1000, dan zouden ze dat doen. Anders dan de naziâs zou Hamas het niet proberen te verbergen, maar met trots live uitzenden!
Ik zie beelden van bombardementen op Gaza. Stofwolken zonder vlammen. Dat zijn bommen die onder de grond ontploffen. De Israëlische luchtmacht mikt op tunnels en ondergrondse bunkers. Burgerslachtoffers zijn niet het doel, maar ook niet te vermijden. Als ondergrondse munitie-opslagplaatsen ontploffen zie ik flatgebouwen instorten.
Ook daar wonen mensen. Mensen zoals jij en ik. Mensen die er niet om gevraagd hebben geregeerd te worden door terroristen van Hamas.
Een aantal Nederlandse journalisten en opiniemakers zegt dat die Palestijnse burgers het er zelf naar gemaakt hebben, omdat ze Hamas al 15 jaar tolereren. Het is allemaal makkelijk praten als je veilig in een radiostudio in Hilversum zit en je grootste zorg een hoge energierekening is.
Toen ik in de USSR woonde waren we het verre van eens met wat de communisten deden. Maar zie er maar eens iets aan te doen. Ook al ben je met meer, het is lastig zoân dictatuur te breken.
Denk maar even terug aan de opstanden in Wit-Rusland van 4-5 jaar geleden. 90% van het volk ging de straat op. Ze hielden de massademonstraties ruim een jaar vol, maar wisten de dictatuur niet te breken.
Dat is ook de situatie in Gaza, waar de burgerbevolking met bloed en tranen betaalt omdat vrede de leiders niet uitkomt. Die bedenken dat flatgebouwen, scholen, ziekenhuizen en gebedshuizen prima dekmantels zijn voor munitieopslagplaatsen en raketlanceerinstallaties. Ze weten dat de Israëlische luchtmacht ze vroeg of laat moet uitschakelen. De burgerslachtoffers die daarmee gemoeid zijn worden door die Hamas-leiders gevierd alsof de Champions League gewonnen is.
Leiders die overigens in dikke villaâs in Qatar wonen en elk een spaarrekening van 3 tot 5 miljard euro hebben. Dat hebben ze verdiend met bloed en tranen van een ander.
Dat is de realiteit. Het leven is oneerlijk. En ik vraag me af of het ooit eerlijk wordt.
Maar mag ik me dat ĂŒberhaupt afvragen?
En zo wonen mijn beide ouders in een land dat in oorlog is. Ongelofelijk.
Als ik dit tik zie ik berichten over jonge vrouwen die in Zuid-Israël worden verkracht, daarna vermoord om vervolgens naakt over straat te worden gesleept. Wat denkt Hamas met deze acties te bewijzen?
De Palestijnse autoriteit vindt het een gevalletje dat Palestijnen het recht hebben zichzelf te verdedigen. Dat is een organisatie die maandelijks financieel door de Europese unie overeind gehouden wordt. U en ik betalen deze mafklappers dus.
De serieuze Duitse pers vond het wel een goed moment om een stukje ouderwets antisemitisme uit de kast te trekken. Jonge vrouwen worden verkracht op straat, maar het nieuws is dat Netanyahu hier misbruik van gaat maken. Wat slik je in hemelsnaam om zo’n artikel uit je pen te krijgen?
En de Nederlandse media? Niet veel beter.
Al mag dat niet gezegd worden van iedereen.
Dat maffe roze weblog lijkt welhaast de enige Nederlandstalige bron die het nieuws onversneden en niet geframed weergeeft. Ze hebben nare beelden van terroristen die van deur tot deur gaan om mensen te executeren. Van schreeuwende vrouwen die worden ontvoerd. Het zijn geen fraaie beelden. Maar ze tonen het ware gezicht van Hamas en iedereen die daarachter staat.
Sinds 2005 wordt elke 2e zaterdag in oktober de internationale dag van de palliatieve zorg georganiseerd. Veel aspecten daarvan worden ingevuld door vrijwilligers, zoals Oma Rozerood. Dit jaar besteden we op 14 oktober extra aandacht aan de palliatieve zorg en proberen we bewustzijn te vergroten op het medische, sociale, praktische en spirituele vlak van mensen met een levensbeperkende ziekte.
Ik ben ontzettend trots dat ik mijn theatervoorstelling ‘Oscar en Oma Rozerood’ op de dag van de internationale dag van de palliatieve zorg in Apeldoorn mag spelen. En niet Ă©Ă©n keer, maar twee keer. U kunt daar bij zijn en voelen wat de invloed is van de energie van al die vrijwilligers.
De theatervoorstelling ‘Oscar en Oma Rozerood’ is ontroerend en ontwapenend, zelfs geestig. Het is een prachtige fabel over leven, liefde en liefhebben.
Op vrijdag 29 september speel ik ruim een uur uit mijn avondvullende voorstelling âArum dem Fayerâ in Theater de Stoomfabriek in Dalfsen. Daarin zing ik liederen in ondermeer Jiddisch, Hebreeuws, Ladino, OekraĂŻens en Nederlands. Ik vertel over de rol van de liederen in mijn leven. Sofia van Veen ondersteunt me en speelt haar circustheateract ‘Eters’. Daarin zingt zij Jiddisch. De optredens staan in het teken van het Loofhuttenfeest.Â
Ik ben geboren in het oosten van OekraĂŻne, toen nog onderdeel van de USSR. Over de Joodse afkomst werd thuis gezwegen. Toen een huwelijk een Russische achternaam in de familie bracht was er vooral vreugde. Want dat maakte het leven in de communistische heilstaat een stuk aangenamer. Op mijn 17e ontvluchtte ik met het Joodse deel van mijn familie de Sovjet-Unie en na omzwervingen vond ik mijn thuis in Nederland.Â
In de theatervoorstelling âArum dem Fayerâ open ik de deur die heel lang gesloten bleef. Het is na het bekroonde âZij zagen Oorlogâ en âOscar en Oma Rozeroodâ mijn derde avondvullende programma. En het meest persoonlijke. In âArum dem Fayerâ zing ik de liederen die vroeger thuis achter de voordeur in mijn ziel werden geprogrammeerd. Â
De 13-jarige Sofia van Veen ontwikkelde voor de talentenjacht âCircus got Talentâ de act ‘Eters’ en won daarmee de juryprijs. In de act zingt ze het prachtige âDos bisele shpayzâ, terwijl ze op eenwielers boodschappen doet en met behulp van diverse circustechnieken kookt. Het is een race tegen de klok en je weet nooit wie er nog meer aanschuift!Â
‘Arum dem Fayer’ en ‘Eters’ zijn te zien op 29 september om 16:00 uur in Theater de Stoomfabriek, Koninginneplein 2 in Dalfsen. De zaal is open vanaf 15:30 uur en toegang is gratis.Â
Ze werd geboren in het jaar dat Stalin, na de dood van Lenin, in de USSR de macht grijpt. En ze overleed eergisteren in het Rusland onder Poetin. Mijn oma was de vleesgeworden veerkracht, een baken van optimisme en mentaal scherp tot de laatste adem.
Ze woonde haar hele leven in haar geliefde stad Sint-Petersburg. In de winter woonde ze in een appartement in de stad, in de zomer in haar buitenhuis. Ze trouwde er en kreeg er Ă©Ă©n kind. Slechts Ă©Ă©n keer reisde ze naar het buitenland: voor mijn huwelijk in 2005. Ze overleed thuis en werd uiteindelijk net geen 100 jaar oud.
Mijn oma overleefde de tweede wereldoorlog in het toenmalige Leningrad. Ze maakte de belegering van 900 dagen in de stad mee. Ze hielp bij het bouwen van de verdedigingswerken en beschermde de stad in de nacht tegen brandbommen. In dit artikel schrijf ik daar iets meer over.
Haar wijsheid en haar verhalen over die verschrikkelijke oorlog zorgden ervoor dat ik de theatervoorstelling “Zij zagen Oorlog” maakte. Ze maakte in die 900 dagen gruwelijke dingen mee. Ze zag ook wat mensen elkaar aandeden in de strijd om te overleven. Oorlog is niet zwart of wit, het is gewoon mensenwerk.
Ze wordt komende week begraven in haar geliefde stad. Ik ben daar helaas niet bij, vanwege mijn vlucht ooit uit de USSR en mijn activiteiten nu voor OekraĂŻne in Nederland. Er is een risico dat ik bij in-reizen wordt opgepakt en de Nederlandse overheid kan (logischerwijs) mijn veiligheid dan niet garanderen.
Wat blijft zijn de herinneringen, zoals in bijgaande foto’s en deze film over haar appelboom.
Ook in 2023 en 2024 speel ik âZij zagen Oorlogâ om geld in te zamelen voor OekraĂŻne. In samenwerking met MyZwolle werken we aan de heropbouw van Lukashivka, een dorp tussen Kiev en de Russische grens. De eerste voorstellingen spelen we in samenwerking met het Apostolisch Genootschap en zijn in Harderwijk en Nijmegen. 100% van de opbrengsten van de voorstellingen komt tegen goede aan de wederopbouw van Lukashivka.Â
Kiev ligt op 250 km van de grens met Rusland en halverwege vind je Lukashivka. Toen Rusland in februari 2022 OekraĂŻne binnenviel was de aandacht gericht op de grote steden, zoals Tsjernihiv. De lokale bevolking dacht dat de oorlog aan de kleine dorpen voorbij zou gaan en vluchtte massaal het platteland op. Het aantal inwoners van Lukashivka groeide van 290 inwoners voor de oorlog tot bijna 1000.
Het Russische leger liet het platteland niet links liggen, maar viel met veel geweld het dorp binnen. In de historische kerk bouwde ze bovendien haar regionale hoofdkwartier.
Ze hielden vreselijk huis in het dorp. Mensen werden opgepakt en gemarteld. Huizen en boerderijen werden eerst geplunderd en daarna vernietigd. Dat lot onderging ook de school, het buurthuis en de kerk.
Na 30 dagen werd de Russische agressor verdreven. Wat bleef was een vernietigd dorp, ontdaan van haar spirituele en educatieve hart.
Voor MyZwolle zamelen we geld in voor de herbouw van een gemeenschapshuis. Een plek om samen te komen, om samen te leren en muziek en theater te maken. Een gemeenschapshuis voor iedereen, in een vrij en vredig OekraĂŻne.