Ze werd geboren in het jaar dat Stalin, na de dood van Lenin, in de USSR de macht grijpt. En ze overleed eergisteren in het Rusland onder Poetin. Mijn oma was de vleesgeworden veerkracht, een baken van optimisme en mentaal scherp tot de laatste adem.

Ze woonde haar hele leven in haar geliefde stad Sint-Petersburg. In de winter woonde ze in een appartement in de stad, in de zomer in haar buitenhuis. Ze trouwde er en kreeg er één kind. Slechts één keer reisde ze naar het buitenland: voor mijn huwelijk in 2005. Ze overleed thuis en werd uiteindelijk net geen 100 jaar oud.

Mijn oma overleefde de tweede wereldoorlog in het toenmalige Leningrad. Ze maakte de belegering van 900 dagen in de stad mee. Ze hielp bij het bouwen van de verdedigingswerken en beschermde de stad in de nacht tegen brandbommen. In dit artikel schrijf ik daar iets meer over.

Haar wijsheid en haar verhalen over die verschrikkelijke oorlog zorgden ervoor dat ik de theatervoorstelling “Zij zagen Oorlog” maakte. Ze maakte in die 900 dagen gruwelijke dingen mee. Ze zag ook wat mensen elkaar aandeden in de strijd om te overleven. Oorlog is niet zwart of wit, het is gewoon mensenwerk.

Ze wordt komende week begraven in haar geliefde stad. Ik ben daar helaas niet bij, vanwege mijn vlucht ooit uit de USSR en mijn activiteiten nu voor Oekraïne in Nederland. Er is een risico dat ik bij in-reizen wordt opgepakt en de Nederlandse overheid kan (logischerwijs) mijn veiligheid dan niet garanderen.

Wat blijft zijn de herinneringen, zoals in bijgaande foto’s en deze film over haar appelboom.