Zo sprak de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en tevens viceminister-president. “Je hoeft niet naar het theater en je kunt ook een DVD opzetten.” Ik moest het me niet persoonlijk aantrekken aldus de Minister, want een dagje zonder kunst of cultuur moet kunnen. Zijn uitspraak deed me terugkijken op zijn “dagje zonder kunst of cultuur”, wat in realiteit ruim een jaar is.

Een jaar waarin een sector effectief om zeep geholpen werd, duizenden mensen hun baan verloren en tienduizenden vrijwilligers thuis kwam te zitten. Een jaar waarin het met vaccineren niet wil vlotten en er vanuit de overheid zoveel gegoocheld wordt met cijfers dat Hans Klok er moedeloos van wordt en Peter R. de Vries het spoort bijster is. Een jaar dat de Minister, naar eigen zeggen en volledig doorbetaald, “voor geen goud had willen missen”. 

Weet u Meneer De Jonge, ik zal u eens een paar dingen over mijn jaar vertellen. 

2020 beloofde grandioos te worden. We hadden diverse try outs gepland voor de eerste vier maanden, een première op bevrijdingsdag in Utrecht en aansluitend voorstellingen in theaters door heel Nederland en Vlaanderen om mijn werk te tonen aan het grote publiek. Ik heb er twee jaar lang, 6 uur per dag aan gewerkt, samen met mijn regisseur Paul Dekker. De try outs in Antwerpen en Zundert (BE) en Den Bosch en Nijkerk (NL) gingen geweldig en ik was er helemaal klaar voor. En toen kwam die eerste lockdown zo net voor die première, een mokerslag na die twee jaar van bikkelen. 

In heel theater- en festivalland was het direct onrustig. Er werden voorstellingen verschoven. Sommige naar een vaste datum een maand of twee later, maar een aantal ook naar ‘ooit’. Theatermedewerkers voerden zware hygiëne-programma’s in, lieten hun ventilatie nakijken en improviseerden drie dubbele in- en uitgangen, zodat toeschouwers elkaar nooit in tegengestelde richting tegenkwamen. Programmeurs waren de hele dag bezig met het aanpassen van hun planning aan de nieuwe realiteit en verplichtingen en in al die hektiek en onzekerheid hadden ze ook nog het fatsoen om mij op een keurige manier te blijven informeren. 

Al mijn voorstellingen werden over de vakantie getild, maar de versoepelingen in de zomer gaven deze burger moed. De focus ging op de nieuwe première, gepland voor in de Schouwburg van Zwolle op 9 september en op de voorstellingen die erna geprogrammeerd stonden, oa. Amsterdam, Den Haag, Utrecht (2x), Den Bosch (2x) en Venlo. 

In verband met de regelgeving mochten in Zwolle met inachtneming van de anderhalve meter regeling en alle hygiëne-normen maar 30 toeschouwers bij de premiëre zijn. Om die ruimte te kunnen garanderen verschoof Zwolse Theaters mijn voorstelling naar een grotere zaal en stelden ze voor om een dubbele voorstelling te spelen en zo geschiedde het en konden binnen de normen ca. 90 mensen van die voorstelling genieten (ipv. 2 x 300).

Vlak daarna werden maatregelenen verscherpt en ging de samenleving langzaam weer helemaal op slot. Het was allemaal ad hoc en zonder een heldere horizon. En met wisselende communicatie, waarbij minsters, RIVM-medewerkers en OMT-leden elkaar over genomen maatregelen zo vaak tegenspraken dat er werkelijk niemand meer een touw aan het beleid kon vastknopen. 

De theaters werden geconfroneerd met een onwerkbare situatie. U presenteerde geen lange termijnvisie, waardoor er niets vast geprogrammeerd kon worden. ZZP-kunstenaars en technici kwamen terecht in een uitzichtloze tunnel zonder publiek en inkomen. Niet voor een dag, maar al ruim een jaar. 

Het zijn de programmeurs die naast de 5-sterren planningspuzzel die u ze heeft opgelegd, ook nog de mentale opvang van artiesten en techneuten die teleurstelling op teleurstelling moeten incasseren ‘erbij’ doen en producenten die perspectief moeten zien te bieden in het moeras waar u vanaf de oever pedant uw nieuwe schoenen toont. 

De aangescherpte richtlijnen maakten het voor veel theaters, ondanks keihard werken van hun vrijwilligers en crew, nagenoeg onmogelijk om nog een voorstelling te draaien. Ik heb het geluk dat ik solo speel en een kleine technische ondersteuning nodig heb, waardoor ik eind vorig jaar nog 4 keer in Den Bosch kon spelen en een dag voordat de huidige lockdown alles dichtgooide een grandioze voorstelling had in Theater De Garage in Venlo, nu ruim 5 maanden geleden.

Wij besloten daarna niet bij de pakken neer te zitten en ‘streaming’ uit te proberen. Eerst met één camera en later met wat meer. Geluid bleek een uitdaging en dus moest ik alsnog versterkt spelen. Het was klooien en pionieren van mijn spaargeld, maar in een reeks van gratis voorstellingen kregen we het onder controle. 

Het gaf me energie om te werken aan mijn derde solo-programma. In ‘De Pelgrim’, mijn eerst solo, ging ik op zoek naar de ziel, ‘Zij zagen Oorlog’ gaat over mensen die in moeilijke tijden beslissingen moeten nemen en geconfroneerd worden met de consequenties van die beslissing en daar soms niet goed mee om weten te gaan. U zou zeggen dat dit over u gaat, maar dat is niet het geval. En in mijn nieuwe solo ga ik op zoek naar de schoonheid van leven. https://player.vimeo.com/video/371026615

Langzaam groeide ik in een nieuw ritme waarin ik het repeteren en ontwikkelen van ‘Leven’ (werktitel) combineerde met het spelen voor een stream. En gaandeweg bedacht en ontwikkelde ik samen met mijn producent een educatief programma met Liederen en vertellingen: Naar Berlijn! 

De toneelwereld worstelde zich naar online en natuurlijk missen we daar de live interactie met het publiek. Maar het is niet alleen kommer en kwel, want veel professionele Amerikaanse, Engelse en Canadese opleiders besloten hun trainingen online te geven, waardoor ik plots toegang heb tot grandioze opleidingen waarvoor ik anders naar New York, London of Toronto had moeten verhuizen. 

En andersom vonden ze mij als specialist ‘Archetype Theater’ ook en werd ik gevraagd om via Zoom voor de Meisner Toneelacademie bewegingsworkshops te verzorgen voor acteurs in Nederland en Vlaanderen en later zelfs voor Meisner Taiwan. 

Mijn dochter (2010) ontwikkelde zich op eigen initiatief van een ‘manus van alles’ tot mijn vaste theatertechnicus die tijdens ‘Zij zagen Oorlog’ heel precies 65 audio-cues schuift en me helpt bij het repeteren van teksten en liederen. En voor ‘Naar Berlijn’ vertaalde ze 13 liederen vanuit het Russische naar Nederlands en combineert ze 7 audiocues met 3 camera’s die ze voor een stream doorlopend schakelt. 

Toen werd het mei. 

Op 1 mei, De dag van de Arbeid, speelde ik mijn liederen voorstelling in het prachtige en warme Odeon Cultuurhuis in Oost-Drenthe. Het theater was leeg, maar de voorstelling werd live gestreamd en opgenomen om op 4 mei onderdeel te zijn van het programma Dodenherdenking. 

Op 4 mei speelde ik na de Nationale Dodenherdenking ‘Zij zagen Oorlog’ wederom in een leeg theater, maar live voor heel veel online toeschouwers. Passender kan haast niet en het was een beladen voorstelling. 

Bevrijdingsdag vierde ik in een leeg café In de Buurt in Zwolle, waar de eigenaren liever live toneel voor een stream toonden dan uw DVD’tje. Ik speelde de voorsteling daar maar liefst twee keer. 

En op negen mei speelde ik ter ere van de viering van ‘de Dag van de Overwinning’ een dubbele voorstelling vanuit een theater in Den Bosch. 

Het was een indrukwekkende periode. Dat kwam niet door al die lege stoelen en krukken of verlaten zalen, of door Dodenherdenking, maar door de verhalen van die theaterdirecteuren en kroegbazen over hun worstelingen omdat ze hun levenswerk grondig gesloopt zien en het zakelijk misschien niet overleven. 

U heeft het over het opzetten van een DVDtje of een dagje zonder museum, bioscoop of theater, maar u lijkt er geen weet van te hebben wat daar aan een wereld achter zit. Hoe een dagje museum of theater kinderen en volwassen de energie geeft om er weer tegenaan te gaan en hoeveel mensen er bij dat proces betrokken zijn. 

U bent een clown, een hofnar zoals Jack Pudding en Marry Andrew, die in de middeleeuwen op straat het volk moesten vermaken om kwakzalvers aan meer klanten te helpen. Ik ben er alleen nog niet uit of de charlatan waar u voor werkt luistert naar de naam Rutte of Pfizer.

Weet u wat u moet doen Minister De Jonge? U moet het theater in met uw dolkomische act. De mensen lachen zich dood (Vrij naar Borchert).