Via Cultuurpers kreeg ik een blog onder ogen over de empathische teloorgang van de samenleving, geschreven door de Honest Broker. Het is een lang stuk waarin Internet en talloze miljonairs (Musk voorop) eigenlijk de schuld krijgen van de vervlakking en kilte. Het is interessant en ik ben het op een paar punten met de schrijver een. Maar in essentie vind ik de post erg kort door de bocht. Hij romantiseert de vrijheid die we vroeger op internet hadden en vergeet dat de mens zelf gewoon de belangrijkste rol speelt. Onderstaand mijn reactie met hier en daar een geknipt citaat uit de oorspronkelijke post.
Vroegâh
Voordat ik mijn hart verloor aan het theater, had ik een aardige carrière in IT. Ik hou van internet sinds het me hielp mijn beste vriendin van vroeger terug te vinden. In de digitale frontlinie maakte ik drie dotcom-bubbels mee. Zo bouwde ik lang geleden aan (oa) IRC en vele internetprojecten van overheden, apotheken, kerken en startups daarna. En ik automatiseerde ruim 10 jaar lang de techniek van een gespecialiseerde internetprovider. Maar ik werd ook geboren in een land waar ik geen vrijheid kende en waar we altijd een speelbal waren van de overheid. Ik prijs me gelukkig nu in de EU te wonen en stem trouw, maar pas ervoor om te geloven dat ik als burger centraal sta in de goede bedoelingen van welke overheid (of haar verlengstukken) dan ook.
Providers in dienst van de overheid
Internet was nooit “van ons”. Zo is het niet bedacht, niet ontworpen, niet gebouwd en dus nooit geweest. We mogen gebruik maken van een heel klein stukje, en daar experimenteren en zelfs van genieten, maar wel met mate.
Internet is altijd gedomineerd door commerciële partijen. Zij bedachten consumentendiensten waarmee strategische producten van de overheid konden worden gerealiseerd en betaald. De overheid had via toezichthouders, vergunningen en geldstromen altijd de hand aan de kraan. Alle technologiebedrijven zijn in die hoedanigheid een stroman. Als we er iets tegen willen doen, dan moeten we in bepaalde onderdelen van onze processen stoppen met het gebruik van die producten, of ze nuttig inzetten.
Van de jaren ‘90 tot nu
In de jaren ’90 was “het web” nog geen 5% van wat “heel internet” toen was, nu is het nog minder en dan tel ik alle sociale netwerken mee. Het zichtbare internet is altijd een bijproduct met veel toezicht geweest. Daaruit worden overheidsproducten voor defensie, onderzoek en opsporing betaald. Het was altijd een verzameling gesloten netwerken van (semi-)overheden en daar direct aan gerelateerde educatieve – en onderzoeksinstituten, en providers die gereguleerd hun business mochten doen.
Via speciale gecontroleerde en gefilterde koppelingen wisselen deze partijen informatie (je e-mailtje, chatje, sms’je, etc) met elkaar uit. Of je het nu Ziggo, Verizon, het ziekenhuis of je universiteit noemt. En op die uitwisseling zit op diverse niveau’s toezicht en dat is deels censuur (denk maar aan de berichtgeving indertijd rond covid-19).
Die censuur wordt op veel niveau’s bedacht. Je hebt een mening van aandeelhouders, landelijke overheid en Europees beleid als het gaat over een provider in de EU. En er zijn bijzondere gebruikers met specifieke bevoegdheden, zoals zoals defensie, justitionele opsporingsdiensten, geheime diensten, de sociale dienst en de belastingdienst. Om er een paar te noemen. Dan heb je nog regulering voor specifieke producten, zoals zorg-data, alarmsignalering en betaalverkeer. Dat toezicht wordt uitgevoerd door externe commerciële partijen die hun opdracht na uitvoerige lobby in de wandelgangen hebben verkregen. Je wilt niet weten hoeveel toezichthouders wij in certificeringstrajecten hebben moeten opleiden, waarna wij in ruil voor de certificering (die zegt dat we deugen) de factuur voor ons werk kregen. De wereld op zijn kop dus. Het zijn allemaal losse koninkrijkjes die om financiële redenen bepalen wat jij en ik mogen doen en zien, en hoe.
Hoge bomen en wormen
De Amerikaanse GPS die je in je auto (en op je smartphone) gebruikt is een goed voorbeeld van zo’n bijproduct van de defensietaak waar die satellieten voor zijn bedacht. De data die we voor ons MAPS gebruiken is een fractie van wat die satellieten verzamelen en uitzenden. Als ze alleen GPS aan consumenten zouden moeten aanbieden, dan kunnen tenminste 4 van de 5 satellieten uitgezet worden. Ons gemak zorgt voor de budgetten die het grote systeem onderhouden en zelfs uitbreiden. Dit geldt idem voor het modernere en preciezere Europese Galileo en de ultra-moderne Russische en Chinese varianten.
Het satelliet-netwerk van Musk vinden we slecht omdat we aan hem twijfelen (zeg ik heel keurig). En dat doen we omdat hij met zijn hoofd boven het maaiveld zo lekker zichtbaar is. Maar letterlijk iedere provider heeft al jaren dezelfde macht als Musk en er zijn er genoeg die veel groter zijn dan zijn clubje. Die providers hebben geen tienduizenden kleine satellieten in de ruimte (zoals Musk), maar enige tientallen hele grote. Die partijen zijn nagenoeg onzichtbaar, net als de producten die ze aanbieden. Maar als jij via Instagram loopt te bluffen dat je het gras gemaaid hebt en dat het zo’n coole workout was, dan zijn het deze toko’s die de beelden kunnen aanleveren om je claims te weerleggen, niet Musk. Jij kunt je op je op Tinder anders presenteren dan je bent, maar die partijen weten beter. Dat ze het niet tegen je gebruiken, dat betekent dat je momenteel niet relevant genoeg voor ze bent. Maar al deze onzichtbare partijen bepalen op de achtergrond al tientallen jaren dagelijks hoe de digitale wereld er voor jou en mij uitziet.
Noord-Korea aan de Noordzee
Als je wat ouder bent, dan weet je dat we vroeger in Nederland ons eigen digitale Noord-Koreaanse voorbeeld hadden. KPN vond toen dat ze Internet gesloten kon houden met een ommuurde editie vol door hen (en de overheid) gecontroleerde content. Dat noemden ze “Het Net”. Toen hadden we gelukkig ca 250 onafhankelijke providers (met duizenden merken) en konden we buiten Nederlandse knooppunten “het open internet” op en dus stierf “Het Net” onder druk van een beter product een snelle dood.
Maar inmiddels hebben we er nog maar drie aanbieders en is er geen optie meer om buiten een Nederlands knooppunt om de wereld te bereiken. En net als de overheid vrezen ook deze drie providers Musk, omdat hij een (ogenschijnlijk betaalbare) vierde keuze toevoegt die bovendien buiten hun controle ligt en je verkeer direct aflevert bij een knooppunt buiten de EU.
De bijl aan de wortels van de macht
De schrijver heeft het over miljoenen mensen die bezig zijn met een pushback. Ik snap wat hij zegt, maar die piek is geweest. Elke pushback gebruikt zo’n beetje het systeem, of het nu ChatGPT is of TikTok. Demonstranten lopen met door AI gegeneerde slogans en affiches en alles wordt met behulp van internet georganiseerd. Het zijn allemaal gecontroleerde silo’s, waar je met likes en instemming door algoritmen geconditioneerd wordt.
De explosieve adoptie van op Open Source technieken gebaseerde besturingssystemen was de laatste echte grote autonome pushback die de bijl had aan de wortels van de macht. Die had zijn piek toen er decentraal tig soorten *nix-achtige besturingssystemen zeer relevant begonnen te worden. Toen kwamen de giganten en werd talent en techniek ingelijfd, en via toezicht en certificeringen was daarna alles weer onder controle. Ook dat maakte ik aan het front mee.
Internetmiljardairs conditioneren ons op ons eigen verzoek
De vervlakking in de samenleving wordt grotendeels veroorzaakt door onze selectieve blindheid en het gericht wegkijken van onszelf. Mensen die we leuk vinden mogen alles en dat liken en delen we allemaal. Mensen die we minder leuk vinden leggen we onder een vergrootglas. Andersdenkenden zijn paria’s, waar we niets mee te maken willen hebben en die we het liefst digitaal affikken. Met likes en reacties vertellen we de algoritmen hoe we in de film zitten en die gaat ons vervolgens blij maken door ons meer te tonen van hetgeen we wel leuk vinden. Ons eigen gedrag maakt dat onze silo steeds smaller wordt en dat we verder afstompen. En de steeds groter wordende ruimte tussen de silo’s zorgt voor meer onbegrip en polarisatie.
Van een gemêleerde samenleving naar silo’s en hokjes
Toen ik net in Nederland woonde maakte ik feestjes (etc) mee waarin mensen met afwijkende meningen door elkaar liepen. Punkers dronken bier met JOVD-types, terwijl ze stevig discussieërden over de staat van de wereld. Dat is niet meer, omdat het respect voor andersdenkenden er niet meer is. Anno 2025 wordt er niet meer met andersdenkenden gepraat, maar louter geschreeuwd. Nu wordt er niet meer geluisterd naar ideeën, maar we zijn druk met het meten van pigment en het tellen van identiteiten. Alsof we niet allemaal dagelijks meerdere malen naar de WC moeten.
Laat die algoritmen werken voor een warmere samenleving
Het laatste vlammetje in de samenleving wordt gedoofd, omdat we ervoor kiezen om niet objectief naar een feitelijke situatie te kijken. De klimaatcrisis mag zorgen voor de opwarming van de aarde, maar de relatie tussen mensen onderling is killer dan ooit. Als we daar nog iets aan willen doen, dan moeten we individueel kritisch in de spiegel kijken en ons gedrag aanpassen. Meer buiten onze silo’s kijken en op een constructieve manier omgaan met wat we daar zien en daarvan leren. En als je ook nog in staat bent om constructief te reageren op posts buiten je comfort-zone en ze misschien te liken of te delen, dan gaan al die algoritmes je helpen je blikveld te verbreden.