We herdenken deze maand dat de Amerikanen 80 jaar geleden met 2 atoombommen een einde maakten aan de Tweede Wereldoorlog. Die bombardementen en de nasleep koste het leven aan honderdduizenden mensen, voornamelijk burgers. Met dat aantal slachtoffers werd een invasie voorkomen die (volgens analyses) een half miljoen geallieerde soldaten en miljoenen burgers het leven had gekost. Het gaat het bij die herdenking uitsluitend over de Japanse slachtoffers, nooit over de context, en dat irriteert me.
350.000 doden
Die twee atoombommen maakten direct een einde aan het leven van zo’n 200.000 Japanners en daarna stierven er nog zo’n 150.000 aan de gevolgen van de straling. Een fors aantal, dat echter in het niet valt bij 80-85 miljoen doden die vielen vanaf het moment dat Japan in 1937 in China aan het moorden sloeg, tot en met het einde van de tweede wereldoorlog (straling slachtoffers meegeteld). En een groot aantal van die doden komt direct op conto van de Japanners. Ik heb daarom grote moeite met het negeren van die context.
Wandaden
Het Keizerlijke Japan viel vele landen binnen en misdroeg zich daar gruwelijk. Die misdaden worden – in tegenstelling tot de wandaden van de nazi’s – veel minder belicht. Japan voerde bijvoorbeeld op zeer grote schaal gruwelijke medische experimenten uit op gevangenen, ook op Nederlandse krijgsgevangenen. Er werd ook breed op bevolkingsgroepen geëxperimenteerd met chemische – en biologische middelen. De Japanners probeerden via het drinkwater om de Chinese bevolking van grote steden te vergiftigen en onvruchtbaar te maken. Om het moraal op te vijzelen liet het Japanse leger soldaten met bajonetten oefenen op levende burgers. Honderdduizenden vrouwen werden verkracht. Tienduizenden krijgsgevangenen en burgers werden onthoofd of levend begraven. Alleen al in de stad Nanjing vielen bij georganiseerde militaire acties tenminste 200.000 burgerdoden en werden tienduizenden vrouwen gericht verkracht. Miljoenen burgers kwamen om door uithongering en dwangarbeid. De lijst met verschrikkingen is eindeloos gedocumenteerd, maar toch blijft Japan bij herdenkingen altijd het slachtoffer van die kernwapens.
Duitsland als voorbeeld
Waarom moet Duitsland tot op de dag van vandaag moreel bloeden voor de wandaden van de nazi’s, maar waarom doen we bij Japan altijd net alsof die kernwapens hen uit het niet overkwam? Duitsland deed boete en maakte uitvoerig excuses. Ze zuiverde – na initiële strubbelingen – het overheidsapparaat en compenseerde vele (families van) slachtoffers financieel. Veel Duitse bedrijven brachten boeken uit over hun oorlogsverleden, ze steunen musea of hebben musea. Duitsland helpt ook bij de opsporing van oorlogsmisdadigers en leverde op verzoek diverse staatsburgers uit. Japan erkende daarentegen nooit haar wandaden en maakte ook nooit expliciete excuses. Vanaf 1993 heeft ze drie keer gemeld ‘spijt’ te hebben, maar altijd met een slag om de arm of een “Maar” … Japan wees door de jaren heen alle verzoeken om uitlevering van oorlogsmisdadigers van de hand en werkt onderzoeken naar begane misdaden tegen. Diverse Japanse prominenten kwamen ondanks hun oorlogsverleden gewoon terug in hoge politieke functies. En het bedrijfsleven doet net of ze voor augustus 1945 niet hebben bestaan. En toch zien we het land van de Rijzende Zon bij de herdenking altijd als weerloos slachtoffer.
Ik heb grote moeite met dat meten met twee maten. De grapjes over de gestolen fietsen door Duitsers zijn zo’n beetje Nederlands Erfgoed. Net als de “Aufmachen!” grap over de Duitse Oester-eters. Door de brute nazi’s kwamen zo’n 250.000 Nederlanders (waarvan 104.000 Joods) om, dus daar mag je een grap over maken. Maar over de Japanners, die alleen in Nederlands-Indië 4 miljoen inwoners van ons de dood in dreven, niets dan goeds. We huilen met ze mee om die 350.000 doden en negeren hun wandaden.
Ik vind dat hypocriet.