Een bevende hand zet een oude aluminium pan op tafel. Deuken en roet vertellen van een intensief verleden. In modern jargon noemen het een hapjespan, maar dat woord bestond vast nog niet toen deze kookpot werd gemaakt. In een geel/groene saus liggen brokken vlees en gesneden wortels. Ik zie ook aardappels en uien. Het ruikt ongelofelijk lekker.
De hand is van een man op leeftijd. Een keer of tien loopt hij op en neer naar de keuken om de tafel te vullen met nog meer warm eten. Hij oogt fragiel, maar zijn geest is vlijmscherp en zijn grote ogen zien alles. We mogen hem niet helpen met het dekken van de tafel, zoals we hem ook niet mochten helpen met koken.
Hij schenkt voor ieder een glas wijn in en dan gaat hij zelf zitten. Hij zegt een gebed in een taal die ik niet herken. En dan eten we.
“Wat is dit ongelofelijk lekker.” Zeg ik enthousiast. Ik meen dat echt.
De man kijkt op en lacht. “Het is niet moeilijk om lekker te koken als je alles hebt. Mensen maken er vaak geen tijd voor. En ze genieten er ook te weinig van.”
Het is even stil.
“Er was een tijd,” zegt de man, “dat ik soep maakte van vuil water en gras. Soms kon ik het verhitten. En als we heel veel geluk hadden, dan vingen we een muis en hadden we zelfs vlees.”
De man met wie ik de maaltijd deel overleefde Auschwitz, Buchenwald en Bergen-Belsen. Als geboren Hongaarse Jood verstaat hij Hongaars, Jiddisch, Tsjechisch en Duits als hij op 15 jarige leeftijd wordt opgepakt. In de kampen is de kleine jonge nuttig als vertaler en dat helpt hem om te overleven. Daar leert hij bovendien Frans, Russisch, Oekraïens en Pools.
Na de bevrijding ontdekt hij dat hij niets en niemand meer heeft. Zijn familie is vermoord, zijn ouderlijk huis gesloopt. Hij verblijft in een kamp in het westen van Duitsland, maar onder Frans beheer. Ze weten niet wat ze met hem aan moeten en zetten hem vervolgens op de boot naar het Engelse mandaatgebied Palestina (het huidige Jordanië, Israël, Palestijnse gebieden en delen van Libanon en Syrië). Opgeruimd staat netjes, denken die Fransen.
Maar de Engelse overheid ziet dat anders en laat de marine het schip terug sturen naar Marseille in Frankrijk. In de haven helpt de jongen als vertaler het Franse leger met het Joodse vluchtelingenprobleem. Hij is van grote waarde en de Fransen beloven hem een nationaliteit in ruil voor een paar jaar dienstplicht. Als vertaler voor het Franse leger leert hij vloeiend Engels, Frans en Duits spreken en schrijven. De Franse staat komt haar belofte echter niet na en zet de jongen na enige tijd in Duitsland op straat.
Het zuiden van Duitsland is onder beheer van de Amerikanen. Daar vindt hij tegen min of meer dezelfde voorwaarden als vertaler werk bij het Amerikaanse leger. Na verloop van tijd sturen zij hem naar het front in Korea waar hij de Amerikaanse nationaliteit verdient.
Op zijn 27e zit zijn dienstplicht erop en vestigt hij zich als kleermaker in New York. Daar begint het leven voor hem pas echt. Hij sticht een gezin en leert Hebreeuws. Na zijn pensioen verhuist hij naar Israël, waar hij hij op 95-jarige leeftijd overlijdt.
Zijn naam is Dov Klayn. Hij leerde me dat geluk en optimisme een manier van denken zijn, onderdeel van je mentaliteit.