Vanaf zijn geboorte is hij ongewenst in de Sovjet-samenleving, maar tegelijkertijd onmisbaar. Hij is fanatiek communist, maar wordt desondanks behandeld als een tweederangsburger. Met de nazi’s voor de poorten van de stad Charkiv, moet de belangrijkste tankfabriek van het land op de trein naar het oosten. Evacuatie dus. En de arbeiders moeten mee, inclusief die belangrijke ingenieur, want hij is broodnodig.
Na de oorlog keren ze terug in Charkiv, de op één na grootste stad van Oekraïne. Er is vijf keer om gevochten en de verwoesting is enorm. Iedereen kent de verhalen over Leningrad en Stalingrad, maar de strijd trof Charkiv het hardst.
Kameraad Stalin
De tweede wereldoorlog vindt haar opvolger in de Koude Oorlog die wereldwijd via guerilla’s en zogenaamde proxy-oorlogen wordt uitgevochten. Er is bovendien sprake van een wapenrace. Kernwapens dus. Het is niet genoeg om de aarde twintig keer te kunnen vernietigen en dus wordt er veel onderzoek gedaan naar groter, zwaarder en nog destructiever. Kerncentrales zijn het nieuwe goud. Ze duiken overal op en worden zelfs ingebouwd in schepen. Dat is het decor voor de wederopbouw van Europa, dus ook van Charkiv.
De ingenieur en zijn vrouw hebben de USSR aan hun belangrijkste tank geholpen en ook na de oorlog doet hij uitvindingen. Hij heeft tenminste één patent op zijn naam staan en schrijft artikelen voor toonaangevende vakbladen. Hij nog altijd is een fanatiek lid van de communistische partij en bezoekt iedere 1 mei demonstratie (foto). Desondanks ontsnappen ze niet aan de zuiveringen die in 1952 worden doorgevoerd, want ze worden gedwongen hun grote woning in het centrum te verruilen voor een veel kleiner appartement aan de rand van de stad.
Als overtuigd communist kan hij zich niet voorstellen dat de partijleiding hiervan op de hoogte is. Het komt zeker niet bij hem op dat hun gedwongen verhuizen het resultaat van door de Sovjet-overheid geïnitieerd beleid is. Hij besluit zijn onvrede via een brief te delen met kameraad Stalin.
Tevergeefs, want tot het midden van de jaren ‘80 verandert er niets.
Tsjernobyl
Dan is de USSR bankroet en begrijpt een deel van de communisten dat het roer om moet. Het IJzeren Gordijn gaat op een kier en tweederangsburgers worden aangemoedigd het land te verlaten op voorwaarde dat iemand ze wil hebben. Druppelsgewijs verlaten mensen het land. De ingenieur vindt een vertrek niet aan de orde. Hij is idealist en een partijman in hart en nieren, dus de USSR is zijn land.
Hij is inmiddels directeur van één van de grootste technische bureau’s van de Sovjet-Unie en reist stad en land af om advies te geven aan ingenieurs die verantwoordelijk zijn voor het machinepark in hun fabriek. Als hij de opdracht krijgt zich te melden in een complex een paar honderd kilometer boven Kiev, maakt zijn vrouw zich zorgen. Twee jaar eerder is niet ver daar vandaan de kerncentrale van Tsjernobyl ontploft. Ze vraagt hem niet te gaan, maar hij negeert haar verzoek. Want als je land je vraagt, dan heb je niet te weigeren. Niet lang na die klus overlijdt de ingenieur aan een agressieve vorm van maagkanker en is zo een indirect slachtoffer van die beruchte kernramp van 1986.
Alles voor de kinderen
Om de kinderen een betere toekomst te geven, besluit de weduwe gebruik te maken van de vertrekregeling. Ze wil weg van de communistische ellende en vraagt papieren aan. Ze is op leeftijd en ziet enorm op tegen de reis en al het gedoe. Maar alles voor kinderen en dus stopt ze haar leven in één tas en trekt ze naar de grens.
De vlucht is niet eenvoudig, maar enige weken later wonen ze met elkaar in een kleine kamer in een overvol hotel in Jerusalem. Ze hebben weinig ruimte en het is rumoerig. Maar het is thuis en ze zijn voor het eerst in hun leven echt vrij.
De ingenieur en zijn vrouw zijn mijn opa en oma, waar ik altijd gewoond heb. Ze zijn als ouders voor me. Ik ben 17 als we in het holst van de nacht de grens over steken en afscheid nemen van onze sovjet-nationaliteit. In het vliegtuig van Boedapest naar Tel Aviv staat mijn oma doodsangsten uit. Tijdens de gehele vlucht hou ik haar hand vast en dat is één van mijn meest dierbare herinneringen.